نگاهی به جنگنده های ایالات متحده و رقبای آنها

 

عصر طلایی هواپیماهای جنگی

پس از جنگ جهانی دوم متخصصان نیروی هوایی آمریکا جنگنده های بسیاری را توسعه داده اند که از قابلیت های مدرن و پیشرفته ای بهره می برند

 

نسل های اول، دوم و سوم هواپیمای جنگی آمریکا به صورت منظم طراحی و تولید شدند که یکی از دلایل آن به پیچیدگی نه چندان زیاد سیستم های کامپیوتری در آن زمان برمی گشت.

 

در اواخر دهه ۱۹۷۰ موعد رونمایی از نسل چهارم جنگنده ها در نیروی هوایی آمریکا فرا رسیده بود. این هواپیماهای بهره مند از سیستم های کامپیوتری قابل توجه، بر اساس کنترلر های سیمی پرواز می کردند و در بسیاری موارد طراحی آنها با کمک کامپیوتر صورت گرفته بود.

خط مونتاژ این غول های فلزی مستلزم تکنسین ها و مهندس های ماهرتر از نسل های قبل بود که در نتیجه هزینه تولید، نگهداری و عملیات آنها را نیز افزایش می داد. مهم ترین دستاوردهای نسل چهارم شامل F-16، F/A-18، F-15 و A-10 بود که ارتش ایالات متحده را به جنگنده پشتیبانی هوایی، هواگرد تهاجمی مناسب ماموریت های دریایی و جنگنده های سبک و کم هزینه مجهز کرد که توانایی نابود کردن ستون های طویلی از تانک های شوروی در اروپای مرکزی را داشتند.

A-10

هواگردهای تهاجمی در درجه اول برای حمله به اهداف زمینی طراحی شده بودند و در مقایسه با بمب افکن ها و جت های جنگنده ها در مسافت‌های نزدیک‌تر حملات دقیق تری را علیه اهداف زمینی صورت می دادند. این هواگردها علی رغم مجهز بودن به موشک های هوا به هوا، بیشترین کارایی را در پشتیبانی هوایی از نیروهای پیاده داشتند.

F-15

با فروشاپی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد پیچیدگی و هزینه توسعه پرنده های جنگی مدرن دو چندان شده و از اینرو سازمان های آمریکایی به جای تولید نمونه های جدید به ارتقای مدل های موجود روی آوردند.

در این دوره متخصصان به مجهز ساختن مدل هایی نظیر F-15 به سیستم های کامپیوتری، سامانه های تسلیحاتی و ناوبری جدید روی آوردند که در نهایت به توسعه نسل ۴.۵ جنگنده ها منجر شد. این به روزرسانی های چشمگیر تنها از یک جزء حیاتی بی بهره بودند که آنها را از نسل پنجم متمایز می سازد: پنهانکاری

آغاز عصر پنهانکاری

این قابلیت آنقدر اهمیت داشت که نیروی هوایی آمریکا آن را در راس اولویت های خود قرار داده و F-22 را به عنوان نخستین پرنده نسل پنجم و یکی از پیچیده ترین جنگنده های دنیا جایگزین F-15 ساخت.

F-117

F-22 رپتور توسط کمپانی لاکهید مارتین توسعه یافته که پیش تر با معرفی F-117 توانایی خود در زمینه پنهان کاری را ثابت کرده بود. قابلیت اختفای F-22 از چشم رادارها مدیون سوپر کامپیوتر «کری»، پوشش جاذب راداری، اگزوزهای دندانه دار موتور، دم اریب و شکل خاص بال هایش است.

کابین خاص این جنگنده قدرتمند در دهه ۹۰ بزرگترین قطعه یکپارچه پلی کربنات جهان محسوب می شد که نتیجه آن تسلط قابل توجه خلبان بر زوایای مختلف است. سرعت ۲۴۱۰ کیلومتر در ساعت، سنسورهای دوربرد برای شناسایی و واکنش سریع و موشک های هدایت لیزری با برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر از دیگر مزایای F-22 به شمار می روند.

F-22 رپتور

علی رغم قابلیت های فوق العاده رپتور، توسعه F-35 برای احیای پروژه «جنگنده تهاجمی مشترک» (JSF) نیز مطرح شد. نخستین تلاش ارتش برای پیاده سازی ایده JSF در دهه ۱۹۶۰ و با توسعه جنگنده زمینی و بمب‌افکن میان برد F-111 به بن بست خورده بود.

F-111

در دهه های آخر قرن بیستم مدل‌های مختلفی از F-111 در نقش بمب افکن استراتژیک، پرنده اکتشافی و هواپیمای جنگی به خدمت نیروی هوایی آمریکا درآمد و همین مساله منجر به این باور شد که اگر از یک قالب ثابت برای مقاصد مختلف استفاده شود، هزینه نگهداری آن کاهش یافته و در نتیجه چرخه عمر آن بیشتر می شود. این مساله باعث شد از جنگنده های نسل چهارم برای مدت طولانی تر استفاده شود و بارزترین مثال آن به بمب افکن B-52 برمی گردد که انتظار می رود تا اواسط قرن جاری به خدمت ادامه دهد.

بنابراین فاکتورهایی نظیر افزایش پیچیدگی و هزینه توسعه جنگنده های جدید از یک سو و از سوی دیگر کاهش میزان سفارشات تولید، نیروی هوایی آمریکا را به جایی رساند که به جای معرفی مدل های جدید برای تمام هواپیماهای جنگی، به چند مدل بسنده کرده و در بقیه موارد سراغ بازتولید یا بروزرسانی نسل ۴ و ۴.۵ بروند.

بسیاری از مخالفان برنامه تولید F-35 معتقد بودند که جنگنده های موجود به خوبی از پس ماموریت های خود بر می آیند. با این حال این استدلال چندان منطقی نبود چرا که پرنده ای مثل F-16 توانایی مقابله با تسلیحات ارتش های رده دوم را دارد، اما طی سال های آتی در برابر جت های چینی یا روسی حرفی برای گفتن نخواهد داشت.

کارشناسان دیگر عقیده داشتند اکتفا به فناوری گذشته و بروزرسانی اندک آن با سیستم های نصفه و نیمه پنهانکاری مثل F-15S در درازمدت آمریکا را از اریکه قدرت به زیر خواهد کشید. محدود ساختن تولید F-22 به ۱۲۶ فروند نیز از دیگر انتقادهای آنها بود، آن هم در زمانی که آمریکا در فضای تک قطبی پس از جنگ سرد، حرف اول را در دنیا می زد.

صرف هزینه برای ابر قدرت ماندن

ارتش آمریکا با استناد به این نکته که حفظ جایگاه ابر قدرت دنیا نیاز به صرف هزینه دارد، سراغ توسعه جنگنده F-35 رفت که بعدها نظر بسیاری از کشورهای دیگر را به خود جلب کرد. در پروژه توسعه این جنگنده کمپانی های «مک دانل داگلاس»، «نورث روپ گرومن»، «لاکهید مارتین» و «بوئینگ» با هم رقابت داشتند که در نهایت طرح نورثروپ گرومن و مک دانل داگلاس راه به جایی نبرد.

در مرحله دوم وزارت دفاع آمریکا بودجه لازم برای پیاده سازی طرح های دو کمپانی دیگر را به آنها پرداخت کرد که توسعه آن چهار سال به طول انجامید. در آن تاریخ طرح ایکس ۳۵ لاکهید مارتین نظر مسئولان این وزارت خانه را به خود جلب کرد.

این جنگنده تک‌ موتوره در وهله اول برای ماموریت‌ های هجومی هوا به زمین طراحی شده اما توانایی انجام مأموریت‌های شناسایی و دفاع هوایی را نیز دارد. موتور توربوفن، کلاه دارای نمایشگر با قیمت ۴۰۰ هزا دلار، سیستم فرمان صوتی، نمایشگر یکپارچه لمسی و قابلیت برخاست کوتاه و فرود عمودی از منحصر به فرد ترین ویژگی های F-35 است که امکان اجرای مانورهای ویژه ای را به این جنگنده می دهند.

F-35

نخستین پرواز جنگی F-35 و مشارکت در میدان نبرد دو ماه قبل توسط رژیم صهیونیستی عملیاتی شد که طی آن مواضع ارتش سوریه هدف قرار گرفت.

کلاه F-35

F-35 شاید از بعضی جهات نظیر سرعت (۱۹۳۰ کیلومتر در ساعت) به خوبی F-22 نباشد اما سنسورهای پیشرفته، قابلیت پنهان کاری و آگاهی وضعیتی بالا امکان پیشدستی در شناسایی و شلیک را برای آن به ارمغان آورده است. لاکهید مارتین برای دستیابی به این قابلیت ها پیشرفته‌ ترین روش‌ها برای کاهش بازتاب راداری و تشعشعات فروسرخ را در آن پیاده سازی کرده است.

F-35 سریع ترین و چابک ترین جنگنده نیروی هوایی آمریکا نیست و به این منظور هم ساخته نشده چرا که این پرنده در جنگ ها هوشمندتر عمل می کند و نیازی به سرعت یا قدرت بالا ندارد. در صورتی که قرار باشد تنها به معیار سرعت اکتفا کنیم همین حالا هم در جنگ یمن F-15 ارتش سعودی بارها برتری خود بر جنگنده های روسی ارتش یمن ثابت کرده است.

پروژه F-35 هزینه ای چند صد میلیاردی را به دولت آمریکا تحمیل کرده که آن را به گران ترین سلاح تاریخ بدل کرده، با این حال فعلا تنها جنگنده نسل پنجم صادراتی در دنیا محسوب می شود. این در حالی است که روسیه حتی بدون وجود خریدار بالقوه و اقتصاد ضعیف تر از آمریکا هزینه های تولید سوخو ۵۷ را بر عهده گرفت که از سال جاری قرار است جایگزین میگ ۲۹ و سوخو ۲۷ شود.

به نظر تکنولوژی های فوق العاده F-35 پایان راه نیروی هوایی آمریکا نیست و حالا زمزمه هایی از توسعه جت های بدون سرنشین با قابلیت هدایت خودکار نیز به گوش می رسد.

جنگنده های نسل پنجم چین و روسیه

جدی ترین رقیب F-35 یعنی سوخو ۵۷ روسیه از دو موتور Izdeliye 30 و راداری با برد ۴۰۰ کیلومتر برای اهداف با ابعاد یک متر برخوردار است و با تاکید بر هوش مصنوعی در پرواز، فرار از تله های اپتیکی و فروسرخ، قدرت مانور و سرعت بالا (۲۶۰۰ کیلومتر در ساعت) طراحی شده است.

سوخو ۵۷

برخی عقیده دارند که قابلیت های F-22 به حدی است که در نبرد تن به تن برابر سوخو ۵۷ ابتکار عمل را به دست می گیرد و پرنده روسی احتمالا یارای رقابت با نسل پنجم جنگنده های نیروی هوایی آمریکا را نخواهد داشت.

J-20

یکی دیگر از رقبای F-35 جنگنده نسل پنجم چینی ها موسوم به J-20 است. این جنگنده دو موتوره بوده و بالچه هایی در جلوی بال اصلی آن دیده می شوند؛ همچنین توسط یک خلبان کنترل شده و قابلیت مخفی شدن از رادارها را دارد. از آنجایی که بدنه این جنگنده به صورت کشیده طراحی شده در مقایسه با پرنده آمریکایی برد حرکتی بیشتری داشته و سلاح های داخلی و سوخت بیشتری را حمل می کند.